Elazığ Anadolu Haber

Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş yıllarını incelerken, bir noktada hep aynı hikâye karşımıza çıkar: Sultanların çevresinde kümelenmiş, yetkilerini aşan, hatta çoğu zaman devlet işleyişini felç eden bir zümre. Padişahın gücünü kullanan hırslı eşler, saraydan ayrılmayan dalkavuklar ve etkisini her geçen gün artıran sağ kol niteliğindeki kişiler... Osmanlı’nın son dönemlerini bir tiyatro sahnesine çeviren bu figürler, bir zamanların muhteşem imparatorluğunu içten içe çürüten en büyük sebeplerden biri oldu. Bugün dönüp baktığımızda, aynı hikâyenin modern versiyonlarını her köşe başında görmek mümkün.

Yöneticilerin çevresini kuşatan bu sağ kollar, modern kurumlarımızın kapısını da aşındırıyor. Yetkileri olmadan işlere karışan, her konuda fikir beyan eden, hatta bazen yönetici adına karar alan bu kişiler, bir nevi kraldan çok kralcılar olarak sahneye çıkıyor. Aslında görevleri destek vermek iken, kendilerini adeta yetki sahibi birer ikinci yönetici gibi görmeleri, kurumlarda huzursuzluk yaratıyor. Tıpkı Osmanlı sarayındaki harem ağalarının zamanla devlet işleyişine karışıp düzeni altüst etmesi gibi, bu sağ kollar da işleri kolaylaştırmak yerine çıkmaza sürüklüyor.

Bu kişiler, çoğu zaman şeffaf bir biçimde hareket etmez. Kurallar onlar için eğilip bükülebilir; çünkü pozisyonları onları korur. Bu korunaklı yapı, kibirle yoğrulmuş bir tavırla birleştiğinde, çevrelerinde adeta bir korku imparatorluğu kurarlar. Çalışanlar, bir yanlış anlamadan ya da basit bir eleştiriden ötürü bu kişilerin hışmına uğramaktan korkar. Kurum kültürü yara alır, adalet duygusu zedelenir ve işleyiş bir labirente dönüşür.

Osmanlı'nın çöküş yıllarında, padişahların kulağına fısıldayan bu kişiler, çoğu zaman en büyük felaketlere zemin hazırladı. Yeniçerilerin ayaklanmalarında ya da hazine açıklarında, perde arkasındaki bu figürlerin etkisi büyüktü. Bugün de aynı zihniyetin, modern ofislerin, devlet dairelerinin ve özel şirketlerin koridorlarında yankılandığını görüyoruz. Yönetim kademesinde yer alanların, güvendikleri kişilere ihtiyaç duyması doğal; ancak bu güvenin suistimal edilmesi, sadece bireylere değil, tüm sisteme zarar verir.

Daha trajik olan ise, bu sağ kolların çoğu zaman gerçek niyetlerinin anlaşılamamasıdır. Osmanlı'da IV. Murad’ın, danışmanlarını devlet işleyişinden dışlamaya çalışması, belki de farkındalığın en dramatik örneklerinden biridir. Ancak fark edilmesi, genellikle her şey için çok geç olduğunda gerçekleşir. Bugünün yöneticileri, kendi etraflarındaki bu “modern harem ağalarını” fark etmediğinde, sonuç aynıdır: Kurumların verimliliği azalır, çalışanların motivasyonu düşer ve sonunda herkes kaybeder.

Çözüm mü? Belki de en büyük ders, tarihin ta kendisinden alınabilir. Gücün tek bir elde toplanması ve bunun kontrolsüz bir şekilde dağıtılması, her zaman yıkıcı sonuçlar doğurmuştur. Yöneticiler, çevrelerindeki bu figürleri dikkatle gözlemlemeli ve onların yarattığı gölgede karar almaktan kaçınmalıdır. Çünkü her kralın bir tahtı olabilir; fakat o tahtın arkasında kimin durduğunu bilmek, o tahtın kaderini belirler.

Görüş ve düşüncelerinizi paylaşmayı unutmayın, birlikte daha fazlasını başaralım.
Saygılarımla…

Doç. Dr. Alper POLAT

Instagram: @doc.dr.alperpolat

X: @alpberpolat